Halkımızın özellikle geçmişte kullandığı bir atasözü vardır.
“Güneş ve Ay tutulmalarından sonra deprem olur”.
Ay ve güneş tutulmalarının depremle ilgisinin kurulması normaldir. Çünkü dünya; güneş, ay ve gezegenlerin çekim etkisi altındadır. Bunlar bir hizaya gelince aralarındaki çekimleri de artar. Tutulmalar tek başına deprem oluşturamazlar. Onlarca yıl sonra olabilecek bir depremi daha yakın bir zamana çekerler. Yani muhtemel depremleri tetikleyerek daha önce olmalarını sağlarlar. Yoksa fay hattı olmayan bir yerde depreme sebep olmaları mümkün değildir. Tutulmaların depremi ne derece tetiklediği hakkında bilimsel bir çalışma yoktur. Dolayısıyla bilimsel bir dayanak da yoktur. Ancak bu olmadığı anlamına gelmez. Çünkü bilim olmadığını da ispat etmiş değildir. Sadece üzerinde çalışma yapılmamıştır.
Kanaatimce tutulmaların depremi daha erkene çekmesinin çok önemli bir avantajı vardır. Eğer tutulmalar olmasaydı deprem çok daha geri bir tarihe gidecek ve çok daha büyük şiddetle vuku bulacaktı. 1999 depremi Güneş tutulmasından bir hafta sonra oldu. O tutulma olmasaydı o deprem misal on yıl sonra vuku bulacaktı fakat 7.2 değil, çok daha şiddetli olacaktı.
İnsanoğlunun belki binlerce yıldan beri hafızasında olan bir olayı bir bilgiyi bir halk deyişi sanıp atmak da doğru değildir. Elbette doğruluğu hakkında bir ihtimal vardır. Bu ihtimal bazı hallerde artar.
Eğer iki veya daha fazla gök cismi fay hattını doksan derece ile görürse yani ay ve güneş tutulmaları deprem fay hattının tam üzerinde oluşursa ay ve güneşin deprem fay hattına etkisi maksimum olacaktır. Bu durumda fay hattının harekete geçmesi ve deprem olma ihtimali yüksek seviyeye çıkar.
Nitekim 1999’daki Marmara depreminden bir hafta önce meydana gelen güneş tutulması fay hattının tam üzerinde idi. Yani tam bir tutulma gerçekleşmişti. Bu tutulma İran ve Tayvan’da da yaklaşık doksan derecelik bir açı ile oluştu.
Marmara depreminden hemen sonra İran ve Tayvan’da büyük depremler oldu. Eğer güneş tutulması kuzey fay hattına yakın yerde değil de akdeniz kuşağında gözlenseydi tutulmanın Marmara’da ki fay hattını etkilemesi azalacak ve belki deprem olmayacak yani tetikleyemeyecekti. Ancak tetiklenmesini kolaylaştırıp kısa bir süre sonraki tutulmada veya tektonik bir hareketle yine deprem olacaktı. Tutulmalar depremi öne çekse de daha büyük depremlerin oluşmasını engellerler kanaatindeyim.