Kendini gerçekleştiren kehanet ya da bilimsel adıyla Pygmalion etkisi, düşüncelerin ve beklentilerin davranışlar üzerinde güçlü bir etkisi olduğunu ileri süren sosyal psikoloji teorisidir. Yani olumlu beklentiler olumlu sonuçlara, olumsuz beklentiler de olumsuz sonuçlara yol açar.
Daha basit bir şekilde ifade etmek gerekirse “aklıma gelen başıma geldi”, “bir şeyi kırk kere söylersen olurmuş”, “şeytan kulağına kurşun“ ya da “güzel düşün, güzel olsun” gibi cümleler bu durumu destekler niteliktedir ve halk arasında sıkça kullanırız. Ön yargılar kendini gerçekleştiren kehanetlerin temel yapı taşlarıdır. Kendini gerçekleştiren kehanet üç farklı şekilde gerçekleşebilir.
Birincisi; Pygmalion etkisi, pozitif beklentilerin pozitif sonuçlar doğuracağını açıklar. Pygmalion etkisi adını mitolojik bir hikayeden alır. Yunan mitolojisinde Pygmalion, Kıbrıslı kadın düşmanı bir heykeltıraştır. Kadınlarla yaşadığı olumsuz tecrübelerden sonra ölünceye kadar kimseyle evlenmeyeceğine dair büyük bir yemin eder ve kendini mesleğine adar. Kimselere benzemeyen mükemmel kadını yaratabilmek için, düşlerindeki kadın heykelini yapmaya karar verir. Uzun bir süre çalışır ve fildişinden yaptığı bu heykel o kadar güzel olmuştur ki Pygmalion eserine aşık olur. Yaptığı heykelin adını” uyuyan aşk” anlamına gelen Galatea koyar. Her gün uzun uzun Galetea’yı seyreder, onunla konuşur ve ona hediyeler alır. Her gece düşlerinde Galatea’nın canlandığını görür. Günlerden bir gün Pygmalion, Afrodit’in yanına gider. Kendisine Galatea gibi bir eş vermesini ister. Pygmalion’un Galatea ‘ya olan sevgisi karşısında Afrodit etkilenir ve Galatea’ya can verir. Pygmalion eve döndüğü zaman fildişi heykeline sarılır ve bir anda onun yumuşaklığını fark eder. Öpüp koklamaya başladığı zaman sıcaklığını hissetmeye başlar. Pygmalion’un dileği gerçek olur ve fildişi heykeli canlanır. Galatea da bu aşka karşılık verir. Pygmalion, Galatea ile evlenir ve çocukları olur. Bu mitolojik hikayede Pygmalion’un eserine karşı olan beklentisi onun canlanmasını sağlamıştır.
İkinci etki ise, yukarıdaki mitolojik hikaye ile bağlantılı olan Galatea etkisidir. Bir hedefe ulaşabilmek için çevrenin pozitif veya negatif beklentilerinden ziyade; bireyin öz beklentisi, özgüveni ve performansıdır. Bir hedefe ulaşabilmek için kendi gücüne, yeteneklerine ve potansiyeline ne kadar güvenirsen, o kadar başarıya ulaşacağını açıklar.
Üçüncüsü ise negatif beklentilerin negatif sonuçlar doğuracağını açıklayan “Golem etkisidir.” Pygmalion etkisinin negatif ve karanlık tarafıdır. Olumsuz beklentiler olumlu davranışın sönmesini, oluşmasını, ilerlemesini durdurabilir.
Aslında bu etkilerle günlük hayatın her alanında karşılaşırız. Kendimize, arkadaşlarımıza, üstlerimize, çalışanlarımıza ya da öğrencilerimize başaracaklarına inanarak yaklaşmalıyız. Sahip olduğumuz beklentileri düşük değil, yüksek ama onları "gerçeklikten uzaklaştırmadan" seçmeliyiz.
“Düşünceleriniz ne ise hayatınızda o’dur. Hayatınızın gidişini değiştirmek istiyorsanız düşüncelerinizi değiştirin.” Marcus Aurelius