İşçinin haklı fesih halleri yazı dizisine, bugün kaldığımız yerden devam ediyoruz.
İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa işçi iş akdi haklı sebeple feshedebilir. Hakaret ve kavga halinde işçinin haklı fesih hakkı yasada düzenlenmiş bulunmaktadır. Buna göre işverenin, işveren vekilinin ya da işverenin başka bir işçisinin hakaretine ya da şiddetine maruz kalan işçi 6 işgünü içerisinde iş akdini haklı nedenle feshedebilir.
İşçinin ücretinin tam ve zamanında ödenmemesi de haklı feshi sebebi olarak yasada belirtilmiştir. Ödenmeyen kısmın az ya da çok olmasının önemi bulunmamaktadır. Ücret geniş anlamda ücret olarak nitelendirilmekte ve ikramiye, prim, fazla mesai, hafta tatili, genel tatil, AGİ gibi alacakların ödenmemesi de haklı fesih imkânı vermektedir. Ücret ödenmediği süre boyunca işçi, bu sebeple iş akdini feshedebilir. Ücretin geç ödenmesi halinde ise işçi 6 işgünü içerisinde iş akdini haklı nedenle feshedebilir. Ücretin SGK’ya eksik bildirilmesi de bu madde kapsamında değerlendirilerek işçiye fesih hakkı vermektedir.
İş Kanunu’nda düzenlenen son ana fesih sebebi ise zorlayıcı sebepler olarak belirtilmiştir. İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçi iş akdini haklı nedenle derhal sona erdirebilir. Zorlayıcı sebeplere dayalı fesihte herhangi bir süre söz konusu olmayıp işbu sebepler devam ettiği sürece fesih hakkı kullanılabilmektedir.
İş Kanunun 24.maddesinde belirtilmeyen ancak işçiye haklı fesih imkânı sağlayan başka haller de mevcuttur. Bunlar; askerlik, emeklilik ve evliliktir. 1475 sayılı yasanın 14.maddesinde düzenlenen işbu haller de işçiye haklı fesih imkânı tanımaktadır. İşçi, muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle iş akdini feshetmesi halinde kıdem tazminatı alabilir. İşçinin bu yolla kıdem tazminatı alabilmesi için iş akdini muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle feshetmesi ve makul süre içerisinde askerlik yapacağı birliğe teslim olması gerekmektedir. Bu noktada değinilmesi gereken diğer bir husus bedelli askerlik yoluyla silah altına alınma halinde kıdem tazminatı alınıp alınamayacağıdır. Bu durumun henüz çok fazla uygulaması bulunmasa da birkaç istinaf mahkemesince bedelli askerlik yolunda da kıdem tazminatı alınabileceğine karar verilmiştir. Kanaatimizce de bedelli askerlik yolu ile silah altına alınmada kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir.
Zira silah altına alınma muvazzaf askerlik tanımlaması için yeterlidir. İş akdinin iş tarafından emeklilik sebebiyle feshedilmesi de mümkündür. Bu halde işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. 1475 sayılı yasanın 14.maddesinin 5.fıkrası gereğince işçi, emeklilik işin yaş hariç diğer kriterleri yerine getirmekteyse iş akdini emeklilik sebebiyle feshedebilir. Bunun için işçinin fesih tarihi itibariyle en az 15 yıl sigortalılığı ve 3600 günü geçen prim ödemesinin bulunması gerekmektedir. Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren evlilik sebebiyle iş akdini haklı nedenle feshetmesi de mümkündür. Bu halde işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. Bu düzenleme sadece kadın işçi için söz konusu olup erkek işçinin böyle bir hakkı bulunmamaktadır. Fesih hakkının mutlaka evlilikten itibaren 1 sene içerisinde kullanılması gerekmektedir.